De Saswitha Opleiding voor Yoga en Wijsbegeerte is de oudste yogadocentenopleiding van Nederland en wellicht van Europa. De opleiding draagt de naam van haar grondlegger: Saswitha, die in 1901 werd geboren als Jan Rijks. Met zijn ouders verhuisde hij in 1911 naar Indonesië waar hij zich van jongs af aan verdiepte in yoga en de yogawijsbegeerte. Later kreeg hij van een van zijn leraren de naam Saswitha wat, volgens zijn eigen zeggen, ‘levend water’ betekent.
Tijdens langdurige verblijven in verschillende landen in Azië maakte hij kennis met diverse vormen van yoga uit uiteenlopende tradities. Toen hij na de Tweede Wereldoorlog vanuit Indonesië naar Nederland kwam, na jaren van Japanse internering, opende hij in Den Haag een eigen yogaschool (1947). Het verhaal gaat dat hij deze aanvankelijk het Rijks Instituut voor Yoga noemde (naar zijn eigen achternaam), maar van overheidswege al gauw deze naam moest wijzigen. Deze anekdote typeert Saswitha’s scherpe gevoel voor humor én voor taal.
Op verzoek van zijn leerlingen die zich verder wilden verdiepen in yoga en wijsbegeerte begon hij kort daarna de ‘opleiding tot yogaleerkracht’ onder zijn spirituele naam: Saswitha. Om de klassieke hatha yoga toegankelijk te maken voor de westerse mens en het westerse klimaat, maakte hij gebruik van zijn rijke ervaring in verschillende yogatradities, o.a. de dynamische oefenvorm die hij leerde in het koude Tibet. Hij schreef meerdere boeken, waaronder de Swabhāwat (1971) waarin hij een aantal essentiële principes van de yogafilosofie onder woorden bracht, zoals de drie-eenheidswet en het begrip verschilsbewustwording. Alhoewel een filosoof in woord en geschrift, benadrukte hij altijd het belang van de eigen beleving. In zijn eigen woorden: “Een ons ervaring weegt meer dan tonnen boekenkennis!” Saswitha overleed in 1988.
Van 1984 tot 1999 was Jos Plenckers (1933) directeur van de opleiding. Al in zijn gymnasiumtijd en daarna toen hij wis- en sterrenkunde studeerde, bekwaamde hij zich in yoga. Daarnaast was hij een intensief beoefenaar van oosterse vechtsporten en verdiepte hij zich in oosterse en westerse filosofie. Korte tijd na zijn ontmoeting met Saswitha in 1970, bij wie hij de yogaopleiding volgde, vroeg deze hem om samen te werken. Behalve Saswitha waren voor Jos Plenckers o.a. Harish Johari en Shyamji Bhatnagar belangrijke leraren en inspiratoren. Ook verdiepte hij zijn kennis op zijn reizen naar India en het Verre Oosten. In 1984 volgde hij Saswitha op.
Hij breidde de opleiding uit van een tweejarige tot een vierjarige opleiding met meer aandacht voor het ontwikkelen van het docentschap en verdieping in prānāyāma, meditatie, mantra’s, yantra’s, anatomie/fysiologie in relatie tot yoga en de vergelijking tussen oosterse en westerse filosofie. Verder introduceerde hij de chakrapsychologie en werkte daarin de verbinding met de āsana’s uit. Zijn kennis van adembeheersing uit de oosterse vechtsporten verdiepten de yogabeoefening in Saswitha-stijl waarbij de adem de beweging draagt en de concentratie vergroot. Tot 2012 gaf Jos Plenckers nog les aan de opleiding. Hij wordt in juli 2021 88 jaar.
Diana Plenckers en Anneke Verweijen vormen sinds 1999 de tweehoofdige directie van de opleiding. Beiden werden door Saswitha en door Jos Plenckers opgeleid. Zij werkten meerdere jaren als docent aan de opleiding toen Jos Plenckers directeur was. Hun ervaring als leerling en docent aan de opleiding draagt bij aan de manier waarop zij hun rol als directeurschap vormgeven. Als moeders en werkende vrouwen hebben zij ook altijd gezocht naar de verbinding tussen spiritualiteit en het dagelijks leven. Een zoektocht die veel studenten herkennen.
Anneke was van jongs af aan al geïnteresseerd in wat mensen beweegt en waarom ze doen wat ze doen. Na een pedagogische opleiding volgde ze de Saswitha Yoga Opleiding en is zich daarna blijven verdiepen in zowel de westerse psychologie als de chakrapsychologie d.m.v. trainingen en opleidingen. Zij volgde verder een coachingsopleiding, Cranio Facial Innertuning en Nada Yoga bij Shyam Bhatnagar.
Diana is de dochter van Jos Plenckers van wie zij van kinds af aan les kreeg. Zo maakte zij al vroeg kennis met de yogafilosofie. In haar schooltijd leerde ze Harish Johari kennen van wie zij leerling bleef tot aan zijn dood in 1999. Van hem leerde zij ayurvedische massage, ayurvedisch koken en de kennis van de chakra’s. Zij volgde de Saswitha Opleiding aanvankelijk naast haar studie Nederlands maar koos voor de yoga. Later volgde zij ook een opleiding in ayurveda. Anneke en Diana reizen zowel samen als alleen regelmatig naar India om daar les te krijgen van diverse leraren en guru’s op het gebied van yoga, ayurveda, filosofie en prānāyāma.
In de tijd dat Anneke en Diana de directie van de opleiding zijn, is het (gast-)docententeam uitgegroeid tot ruim 30 docenten uit diverse vakgebieden (o.a. fysiotherapie, orthomanueel therapie, Indologie, filosofie, ayurveda, boeddhisme, Indiase dans). Diverse specialisaties werden door hen of onder hun leiding ontwikkeld. De persoonlijke begeleiding en ontwikkeling van elke student hebben een meer centrale plaats gekregen in de opleiding. Doel voor de toekomst is om de kwaliteit en het gedachtegoed van de opleiding te bewaren, maar tegelijkertijd open te blijven staan voor nieuwe ontwikkelingen in het yogaonderwijs en bruggen te (blijven) slaan naar andere disciplines.
De Saswitha Opleiding voor Yoga en Wijsbegeerte is erkend door de VYN (Vereniging Yogadocenten Nederland, lid van de Europese Yoga Unie). Vanaf het begin van haar bestaan heeft de opleiding een toonaangevende rol gespeeld in het yogaonderwijs in Nederland. De huidige tijd, waarin yoga steeds populairder is geworden, vraagt om met trots én behoedzaamheid om te gaan met de rijkdom aan kennis en ervaring die de opleiding vertegenwoordigt. Wij gaan verder in deze waardevolle traditie, op een manier die past in deze tijd.